“`html

İklim Krizi ve Su Eşitsizliği: Zenginlerin Rolü

İklim krizi derinleşmeye devam ederken, gezegenimizi kurtarma çabalarının yalnızca tüketicilerden daha fazla geri dönüşüm talep etmekle sınırlı olmadığı açıkça ortaya çıkıyor. İklim değişikliğinin sonuçları, büyük ölçüde aşırı zenginliğe sahip bireylerin kaynakları sömürme ve toplumsal eşitsizlik yaratma eğilimleriyle daha da kötüleşiyor. Bu, sadece ilerici bir yorum değil; aynı zamanda kaynak tüketimi ile mali güç arasındaki bağı ortaya koyan bilimsel araştırmaların bir sonucu.

İlginç bir şekilde, küresel ısınmanın ana sorumlusu sadece en zengin kesim değil, aynı zamanda iklim değişikliği, en çok yoksul kesimlere zarar veren eylemleri de artırıyor. Özellikle, güvenli içme suyuna erişim konusunda aşırı bencil ve çıkarcı davranışlar, küresel ısınmanın yoksul toplumlara verdiği zararlardan daha ağır basıyor.

“Kentlerdeki su krizleri, ayrıcalıklı toplulukların sürdürülemez su tüketim alışkanlıklarından kaynaklanıyor.”

Yeni yayınlanan çalışmalar, bu eşitsizliğin ne denli çarpıcı olduğunu gözler önüne seriyor. Nature Sustainability dergisinde yayınlanan bir araştırma, “kent elitlerinin suyu israf ederek daha az ayrıcalıklı grupları temel su ihtiyaçlarından nasıl mahrum bıraktığını” detaylandırıyor. Cleaner Production Letters dergisinde yayımlanan bir başka çalışma, zengin bireylerin lüks yaşam tarzlarının gezegen üzerindeki etkisini ve küresel sıcaklık artışını durdurma çabalarını nasıl olumsuz etkilediğini açıklıyor.

Dünyanın en değerli kaynaklarından biri olan suyla başlayalım. Geniş malikaneler, yemyeşil golf sahaları ve dev yüzme havuzları, orantısız miktarda su tüketiyor. Öte yandan, temiz içme suyuna erişim, uluslararası bir insan hakkı olarak kabul edilmesine rağmen, dünya genelinde her dört kişiden biri bu imkana sahip değil ve bu durum yılda yaklaşık 1,2 milyon insanın ölümüne neden oluyor.

SU KAYNAKLARI TÜKENDİĞİNDE NE OLACAK? İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ BİR DİSTOPİK SENARYOYA DÖNÜŞÜYOR

“Son 20 yılda dünya genelinde 80’den fazla büyük şehir, kuraklık ve sürdürülemez su tüketimi nedeniyle ciddi su sıkıntıları yaşadı; ancak ilerleyen yıllarda bu sorunun zenginler ile yoksullar arasındaki uçurumun artmasıyla daha da kötüleşmesi muhtemel,” diyor Reading Üniversitesi’nden hidrolog ve Nature Sustainability çalışmasının ortak yazarı Profesör Hannah Cloke. “Bu durum, sosyal, ekonomik ve çevresel eşitsizlikler arasındaki bağlantıyı ortaya koyuyor. Eğer şehirlerde suyun daha adil paylaşım yollarını geliştirmezsek, sonuçlar hepimizi etkileyebilir.”

Bunu göstermek amacıyla, Cloke ve ekibi, 2017 ile 2018 yılları arasında “en şiddetli kentsel su krizlerinden birini” yaşayan Güney Afrika’daki Cape Town’ı inceledi. Şiddetli kuraklık ve artan talep karşısında, su seviyeleri tarihin en düşük seviyelerine geriledi; Theewaterskloof Barajı bir dönemde kapasitesinin %13’üne kadar düştü. O kadar kötüye gitti ki, hükümet “Sıfır Günü” uyarısını yapmak zorunda kaldı.

“Toplam nüfusun yalnızca %1,4’ünü ve %12,3’ünü oluşturan elit ve üst-orta gelir grupları, tüm şehrin tükettiği suyun %51’ini kullanıyor.”

Cape Town’daki su sorunları tamamen çözüme kavuşturmamış olsa da, “sıfır günü” yaşamaktan kurtulmayı başardı. Ancak, daha değerli bir kaynak haline gelen su, Sao Paulo’dan Miami’ye, Bangalore’dan Londra’ya kadar pek çok şehirde benzer tehlikeler taşıyor. Sorun genellikle hızlı kentleşme ve tarımda aşırı su kullanımı ile ilişkilendirilse de, gerçekte zengin bireylerin ve ailelerin su tüketiminin diğerlerinden çok daha fazla olduğu açıkça görülüyor.

Cape Town’da araştırmacılar, su sistemlerinin karmaşık etkileşimini anlamak için sistem-dinamik bir model geliştirdiler. Şehri beş sosyal gruba ayırdılar: elitler, üst-orta gelir grubundakiler, alt-orta gelir grubundakiler, düşük gelir grubundakiler ve şehrin kenar mahallelerindeki gayri resmi yerleşimler.

Yazarlar, “Toplam nüfusun %1,4’ünü ve %12,3’ünü temsil etmelerine rağmen, elit ve üst-orta gelir grupları, şehirdeki suyun %51’ini kullanıyor,” şeklinde belirtiyor. “Bu gruplar genellikle bahçeleri ve yüzme havuzları olan geniş evlerde yaşıyor ve sürdürülemez seviyelerde su tüketiyor, oysa gayri resmi yerleşimlerdeki sakinlerin çoğunun tesislerinde su musluğu dahi yok.”

Yazarlar, bu dikkat çekici durumu tüm açıklığıyla ifade ederek, “kent kaynaklarındaki krizler, ayrıcalıklı grupların sürdürülemez tüketim davranışlarıyla tetikleniyor,” diyorlar. Kritik sosyal bilimler, bu kalıpların zengin bir azınlığın yararına oluşturulmuş politik ve ekonomik yapılar tarafından üretildiğini vurguluyor. Yani, kentsel elitlerin su kaynaklarını aşırı kullanması ve diğer grupların dışlanması rastlantısal bir durum değil. Bunun yerine, su eşitsizlikleri, tarihi, politik durumlar ve güç dinamikleri ile şekilleniyor.

Bu duruma karşı koymanın tek çözümünün siyasi değişiklikler olduğunu ve “diğer bireylerin veya çevrenin maliyetiyle yüksek tüketim içeren bir toplum tahayyül etmenin gerekliliğini vurguluyorlar.” Belli bir yaşam tarzı tarafından su kullanımının belirleyici olmasına izin vermemek gerektiğini fikrini savunarak, bu oldukça net bir siyasi duruş sergiliyorlar; zira su tüketiminin doğası gereği siyasi bir mesele olduğu gerçeğini göz önünde bulunduruyorlar.

DURUMUN KÖTÜLEŞMESİ KAHREDİCİ: MİLYONER SAYISI ARTMAKTA

Cleaner Production Letters dergisindeki çalışma, sadece su tüketimini değil; dünyanın en zengin bireylerinin genel tüketim alışkanlıklarını da mercek altına alıyor. Karbon bütçelerini inceleyerek, buna ek olarak, bu bireylerin ayrıcalıklarından dolayı yoksul kesimlerden orantısız bir şekilde daha fazla karbon salınımına yol açtıklarını ortaya koyuyor. Bunun yanı sıra, artan milyoner sayısının bu durumu nasıl daha da kötüleştirdiğini inceliyor.

İsveç’teki Lund Üniversitesi’nde turizm araştırmaları profesörü olarak görev yapan Stefan Gössling, mevcut hızda, küresel milyoner sayısının 2020’de %0,7 iken 2050’ye kadar %3,3’e ulaşmasını bekliyor. Ancak, bu kesim mevcut seviyelerde yıllık karbon bütçesinin yaklaşık %72’sini tüketecek. Karbon bütçesi, küresel sıcaklık artışını sanayi öncesi seviyelere göre 1,5 veya 2 santigrat derece sınırlarını aşmamak için belirli bir hedefe indirgeme fırsatlarını değerlendirmek için kullanılan bir ölçüttür.

“Araştırmamız, küresel politika seçimleri açısından önemli bir sorunu gündeme getiriyor. Yüksek emisyon yürüten bireyleri hedeflemenin anahtar olduğu gerçeği, araştırmamızın bulgularını doğruluyor,” diyor Gössling ve Münih Uygulamalı Bilimler Üniversitesinden yardımcı yazar Profesör Andreas Humpe ekliyor. “1,5º C veya 2,0º C sıcaklık sınırlamalarını aşmamak, zenginlerin artan servetleri ile başa çıkmadıkça zor görünüyor. Düşük gelir gruplarının harcadığı her bir dolar, zenginlerin harcayacağından daha fazla emisyon ile ilişkilendiriliyor. Bu da servetin yoğunlaşmasının, mevcut karbon bütçesinin büyük bir kısmının çok küçük bir insan grubunca kullanıldığı anlamına geliyor.”

İklim çöküşünü tersine çevirip çeviremeyeceğimiz belirsizliğini korurken, önümüzdeki yıllarda durumun ne kadar değişeceği konusunda pek çok faktör rol oynayacak. Ancak, Gössling ve Humpe’nin vurguladığı gibi, “enerji tüketimini azaltmayı ve zenginlerin yenilenebilir enerji kaynaklarına geçiş yapmasını zorunlu kılacak politikalar olmadan, kritik ısıl eşikler içinde kalmanın yolu görünmüyor.”

Başkan Joe Biden gibi bazı siyasi liderler, 100 milyon dolardan fazla serveti olan kişilere %25 vergi gibi daha yüksek vergi politikaları önermektedir; bu öneri, yalnızca Amerikalıların %0,01’ini etkilemesi beklenmektedir. Ancak bu öneri, iklim değişikliği ile mücadele için değil, federal açığı azaltmanın bir yolu olarak gündeme gelmektedir. Acil bir çözüm gerektirdiği düşünüldüğünde, artan sorunlar, insanların iklim krizinin ardındaki siyasi ve ekonomik gerçekleri anlamaları açısından kritik bir öneme sahiptir.

“`